Trong thực trạng giao thông đô thị quá tải, vấn đề kiểm soát khí thải không tiến hành hiệu quả được ở Việt Nam, sức khỏe của người dân nói riêng và của trái đất nói chung đang phải đặt trong tình trạng báo động. Bài báo này nhằm mục đích đem đến cho bạn đọc những thông tin dễ tiếp cận nhất về vấn đề “ô nhiễm không khí từ các phương tiện giao thông”
Các khí thải từ phương tiện giao thông sinh ra chủ yếu do quá trình đốt nhiên liệu (xăng, dầu diesel …). Các khí trực tiếp gây nguy hiểm đến sức khỏe con người bao gồm CO, các hidrocarbon chưa cháy hết và các oxit nitơ. Song song đó, sản phẩm cháy hoàn toàn nhiên liệu là CO2 cũng lại là một tác nhân làm trái đất nóng dần lên (hiệu ứng nhà kính).
Vấn đề trái đất nóng dần lên do hiệu ứng nhà kính gây nên bởi các khí như CH4, N2O, hơi nước, CO2… đã tạo nên nhiều thiệt hại cho trái đất như hạn hán, lũ lụt, băng tan, hồng thủy … và con người bắt buộc phải đưa ra những biện pháp để ngăn chặn sự nóng dần lên của trái đất một cách triệt để. Đó là lí do tại sao vào năm 1997, nghị định thư Kyoto đã ra đời nhằm yêu cầu các quốc gia trên thế giới phải có hành động giảm thiểu khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Và trong đó vấn đề giảm thiểu sự phát thải CO2-sản phẩm của quá trình cháy hoàn toàn nhiên liệu được đặt lên hàng đầu.
Như vậy 2 vấn đề mà tôi trình bày ở đây có liên quan gì với nhau ? Và nó có vai trò gì đến vấn đề phát thải các khí ô nhiễm từ các phương tiện giao thông? Câu trả lời là : vấn đề giảm thiểu sự phát thải CO2 để làm giảm vấn đề trái đất nóng dần lên thực sự có vai trò quyết định đến vấn đề ô nhiễm không khí từ giao thông. Vì sao? Tiếp tục trở lại lịch sử, các nước phát triển phải đối mặt thế nào với hiệp định thư Kyoto? Qua rất nhiều nghiên cứu, một trong những giải pháp từ các nhà sản xuất ô tô là sử dụng động cơ hoạt động trong điều kiện dư nhiều oxy nhằm tăng hiệu suất đốt nhiên liệu, tăng hiệu suất động cơ. Có thể ví dụ đơn giản là trước kia để di chuyển đoạn đường 100 km thì phải tiêu thụ khoảng 6-7 lít xăng, thì với công nghệ đốt nhiên liệu trong điều kiện dư nhiều oxy ta chỉ cần 2-3 lit xăng. Việc giảm sự tiêu thụ nhiên liệu sẽ trực tiếp làm giảm sự phát thải CO2. Vấn đề về các loại động cơ hoạt động trong điều kiện dư nhiều oxy sẽ không được giới thiệu trong khuôn khổ bài báo này để bạn đọc được cô đọng vấn đề (các bạn có thể thảo luận thêm theo đường link ở dưới).
Khi động cơ hoạt động trong điều kiện dư nhiều oxy sẽ giúp chúng ta đạt được 4 lợi điểm quan trọng là Giảm sự tiêu thụ chất đốt - chúng ta sẽ ít tốn kinh phí hơn cho việc mua chất đốt tăng hiệu suất động cơ - xe chúng ta sẽ “bốc” hơn Giảm sự phát thải CO2 Giảm luôn sự phát thải CO và các hidrocarbon chưa cháy hết do hai thành phần này sẽ dễ bị oxy hóa hoàn toàn thành CO2 hơn rất nhiều. Bức tranh về khí thải CO, hidocarbon và CO2 có vẻ đã xán lạn hơn, tươi sáng hơn. Tuy nhiên, một thành phần quan trọng trong hỗn hợp khí thải là NOx (đây là ký hiệu viết tắt của NO và NO2, xin ghi chú là không có N2O trong NOx như một số tài liệu ở Việt Nam đề cập) lại bùng lên là một điểm tối cực kỳ khó khăn để giải quyết đó là “Khử các oxit Nitơ trong điều kiện dư nhiều oxy”. Trong môi trường dư nhiều oxy mà lại phải thực hiện việc khử NOx về N2 không độc. Vấn đề lại làm đau đầu các nhà khoa học. Các phần tiếp theo sẽ giới thiệu đến bạn đọc các kết quả nghiên cứu tại Việt Nam về vấn đề này.
hết phần I
TS. Lê Phúc Nguyên